تولید

فرایند تولید کاشی سنتی

کلمه کاشی سنتی در اصطلاح به انواعی از کاشی اطلاق میگردد که در پروسه تولید آنها که شامل مراحل

ذیل میباشد.

 

1-فرموله کردن خاک با توجه به نوع کاربرد کاشی سنتی.

2-مخلوط کردن مواد اولیه به نسبت معین.

3-آماده سازی گل.

4-قالب زدن.

5 -خشک کردن گل.

6-پخت  اولیه.

از این مرحله به بعد روش تولید  به سه دسته تقسیم میشود.

1 -نقاشی رو رنگی که به کاشی هفت رنگ نیز معروف است.

2-نقاشی رو لعابی که بیشتر در اروپا مورد استفاده قرار میگرفته و به ماجولیکا معروف است.

محراب مسجد جامع پردیس -تهران

3-نقاشی زیر رنگی

خشت زنی  ,پخت بیسگوئیت لعاب زنی پخت مجدد و در انتها طراحی قلم گیری رنگ گذاری, و پخت آخر وجه

مشترک فرایند تولید تمامی کاشیهای سنتی میباشد..این تکنیک امروزه در کشورهای ایران ترکیه پاکستان

, مراکش و مکزیک انجام میگیرد.ولی تولیدات در هیچ کدام از این کشورها چه از لحاظ کیفیت و چه از نظر

تنوع قابل مقایسه با کاشیهای تولید شده در ایران نمیباشد.

ستونهای کاشیکاری ورودی ورزشگاه شهدای نارمک-خ شهید مدنی جنب مجتمع تجاری پالمیرا

این کاشیها معمولا دارای نقوش برجسته بوده و لعلب آنها پر از ترکهای مویین میباشد.کاشیهای سنتی 

معمولا در قالبهای چوبی و یا گچی فرم داده میشوند.پس از فرم دادن گل درون قالب خشت بایستی

به آرامی خشک شود.

فرایند خشک شدن

فرایند خشک کردن خشت کاشیهای سنتی بسته به ضخامت خشت دما و رطوبت هوا معمولا از 4 تا 10 روز به

طول می انجامد.در این مرحله سطح کار میبایست با پارچه ای مرطوب پوشانده شود تا فرایند خشک شدن به آرامی صورت پذیرد.

در قدیم کاشیهای خشتهای کاشیهای سنتی جهت کار در نما میبایست تیشه داری شود.

یعنی ابتدا کاشی خشتی با ابعاد بزرگتر ساخته میشد و سپس یک تیشهدار طبق شابلون خاص سفال را به ابعاد مورد نظر

در می آورد.نمونه این کاشیها را میتوان در کاشیهای سنتی دوره قاجار در کاخ گلستان مشاهده نمود.

با گذشت زمان پروسه تولید کاشی دستخوش تغییرات گردیدو با ورود پرسهای سنگین امروزه کاشیهایی

به مراتب با استحکام بیشتر ساخته میشود.ولی این کاشیها زیبایی بصری  و ارزش هنری کاشیهای سنتی

قدیمی را ندارد.گویی آن اعوجاج لبه ها ماتی لعاب و ترکهای مویی که براحتی قابل رویت است بخشی از

زیبایی این کاشیها را تشکیل میدهد.

عمده مواد تشکیل دهنده بدنه کاشیهای سنتی شامل خاک رس سیلیس بنتونیت و میباشد.

عمده دوره های شناخته شده سیر تحول ساخت کاشی در ایران به شرح ذیل میباشد.

1-کاشیهای بدست آمده در شوش مربوط به دوره ایلامی حدود 3265 سال پیش.

2-لوحهای سفالی با نقوش هندسی که در دوره مادها در بابا جان تپه لرستان بدست آمده.

3-آجرهای لعابدار دوره هخامنشیان مکشوفه در شوش و تخت جمشید که بر اساس ترجمه کتیبه داریوش

که در شوش بدست آمده سازندگان این کاشیها بابلیان هستند.از جمله نمونه های معروف میتوان به شیران

و تیر اندازان و سیمرغ و گریفن اشاره نمود.

تهران-یافت آباد

تهران-شهر جدید پردیس-میدان امام خمینی-مسجد جامع پردیس

باز سازی کامل  کاشی دیوار شرقی کاخ گلستان با جزییات کامل (نمای شمس العماره)-تهران

 

تصاویر فوق برگرفته از طرحهای کاشیکاری هفت رنگ در کاخ گلستان میباشد.

در تصویر فوق از خط ترکیبی به قلم ثلث  در زمینه کاشی فیروزه ای روشن به همراه طرح اسلیمی ختایی با کاشی 

هفت رنگ استفاده شده است.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

تولید کاشی هفت رنگ

تصویر فوق مربوط به کاشیکاری دارالتولیه صحن حضرت عبد العظیم الحسنی (ع) واقع در شهر ری .

اجرا توسط استاد جعفر کاظم پور.

طراح مهدی کاظم پور-در سال 1374 هجری شمسی.

 

تولید قابهای کاشی سنتی با مضامین احادیث رسول اکرم (ص) جهت حوزه علمیه آیت الله مجتهدی-تهران

تولید کاشیهای هفت رنگ باغ ایرانی-به سبک مسجد شیخ لطف الله اصفهان-خرم آباد

کاشی هفت رنگ تولید شده بر اساس طرح کاشیکاری ایوان مسجد شیخ لطف الله اصفهان

 

 

 

4-دوره اشکانیان

در این دوره (دوره اشکانیان) با پیشرفت در فنون لعاب سازی و لعاب دهی همراه است.استغاده از لعابهای فیروزه ای و سبز متداول گردید.

در این دوران فنون لعاب سازی ایرانیان به چین نیز انتقال یافت و لی این تحول در معماری ان دوره تبلور چندانی پیدا نکرد و عمدتا در سفالینه های مظروف بکار میرفت.

5-دوره ساسانیان

5-دوره ساسانیان را میتوان دوره رونق مجدد کاربرد آجرهای لعابدار در معماری بود.از جمله آثار بدست آمده در این دوران کاشیهای کشف شده در نیشابور و فیروز آباد میباشد.کاشیهای بدست آمد در نیشابور را میتوان آغازی در سبک جدید معرق نامید.

6-اوایل دوره اسلامی

در اوایل دوره اسلامی شواهدی دال بر رواج کاشیکاری وجود ندارد.نخستین نمونه های بارز کاربرد کاشیکاری به دوره سلجوقیان باز میگردد.سلجوقیان هنرمندان و صنعتگران را در شهرهای مرو نیشابور کاشان ,هرات ,ری و اصفهان  گرد هم آوردند.

در این دوران مرکز اصلی تولید کاشی شهر کاشان بوده است.

کاشیهای رایج در این دوره عبارتند از:

1-کاشیهای تک رنگ

2-کاشیهای مینایی

3-کاشیهای زرین فام

هم اکنون لعاب بکار برده شده در کاشیهای زرین فام به لعاب لوستر معروف است.

در سطح لعابهای لوستر قشر بسیار نازک فلزی بارنگی موج دار بوجود می آید.این لهابها جنبه تزیینی دارند.روش ساخت بدین صورت است که به حدود1000 گرم لعاب 10 تا 20 گرم کلرید نقره ویا نیترات نقره اظافه و در بال میل مخلوط میگردد.این ترکیب میبایست در کوره موفلی پخت سپس آنرا تا نقطه زنیترینگ سرد و سپس احیا میکنند.

از مواد جدیدی که در این دوره در صنعت کاشی سازی کاربرد یافت ماده ای بنام سنگینه یا خمیر سنگینه یا خمیر چینی میباشد.معروفترین خاندان کاشی ساز این دوره خاندان ابوطاهر  کاشانی میباشد.آثار نفیس کاشیکاری این خاندان هنوز هم در اماکن مقدس شیعیان منجمله بارگاه مقدس امام رضا (ع) وجود دارد.

نکته قابل توجه در معماری ایرانی اسلامی فقط کاشیکاری نیست.انچه وجه تمایز این سبک معماری  میباشد ظرافت و تنوع کاربندیهای  رسمی ,مقرنس,یزدی بندی و .. میباشد که تا حدودی در این مجال به آن پرداخته میشود.

در زمان حکومت سلجوقیان بر تعداد لعابهای رنگی بکار رفته در کاشیها افزوده شد.ازجمله این رنگها آبی لاجوردی ویا آبی کبالتی و رنگ کرم میتوان نام برد.

در زمان حکومت مغولان در ایران هولا کو خان تعدادی از هنرمندان چینی به ایران کوچ داده شدند.درنتیجه تعامل این گروه با کاشیکاران ایرانی هنر کاشیکاری رونق مجدد گرفت.از جمله آثار این دوره میتوان به گنبد سلطانیه اشاره نمود.

در این دوران کاشیهایی بنام لاجوردینه نیز ساخته میشد .ترکیب رنگ این کاشیها شامل رنگهای سفید و لاجورد بود که مجددا به کوره میرفت و رنگهای مشکی و یا قهوه ای و قرمز نیز به آن اضافه میشد.

بروز رسانی

1397/11/18

صفحه اصلی